Sự phẫn nộ
(Bài giảng trong lớp Diệu Pháp, Minh Hạnh chuyển biên)
TT Giác Đẳng: Có thể nói rằng ít khi nào chúng ta nhìn thấy một sự việc rộng ở trên căn đế phiền não. Khi mình bực bội điều gì mình chỉ nhắm vào đối tượng A, đối tượng B, ai làm mình bực. Và nếu ai làm cho mình bực thì mình qui trách cho người đó, kể như xong chuyện. Nhưng, Đức Phật thì Ngài nói đến những trạng thái tham sân. Trạng thái sân đến từ nhiều căn đế, mà chúng ta rất khó có thể tưởng tượng, nếu chúng ta không phải là người hiểu Phật Pháp.
Thật ra thì những phiền não trong lòng chúng ta không phải nó tự phát mà nó do nhân do duyên và thông thường những phiền não này nó cấu kết với nhau. Cái hiện tượng mình thường rất thích điều này và tự nhiên nó làm mình không thích điều khác, đó là điều đương nhiên và rất thường thấy. Ví dụ như, chúng ta xem một cuốn phim, chúng ta hết sức tán thưởng một nhân vật, thì trong sự tán thưởng một nhân vật ở trong cuốn phim đó, chúng ta lại đem tâm bực ghét, không ưa thích những người làm ngược lại, đối nghịch lại người đó. Chúng ta càng thương người nào nhiều, chúng ta lại càng ghét người khác nhiều, ít khi nào cái thương và cái ghét hiện diện như là một chiều và thông thường nó là một mặt của đồng tiền hai mặt.
Ngài Budditasa là một trong những vị danh Tăng cận đại của Phật Giáo tại Thái Lan, Ngài đả nói chuyện rất nhiều về trường hợp về một con chó hay cắn, nó tương tự như là hạnh phúc trong đời sống của mình, có những thứ mình nghĩ rằng nó hoàn toàn đáng hoan hỷ, đáng thỏa thích. Nhưng ngược lại, chúng ta quên rằng nó có những dị ứng những biến chứng mà những biến chứng này đã khiến chúng ta căm ghét đối với những thứ khác. Và cả hai trường hợp đều đưa chúng ta vào tình trạng là quá thích thứ này và quá ghét thứ khác.
Theo Đạo Phật thì mỗi chúng ta có sợi dây xích, những cái phiền nó kềng chúng ta lại, Đạo Phật gọi là những kiết sử. Chúng ta cứ thử hỏi như thế này, có những lần chúng ta rất lo sợ về một điểm gì đó nó trĩu nặng trên vai của mình, và mình muốn vuợt ra khỏi điều đó mà chúng ta không vượt được. Hoặc giả, bỗng nhiên nhất thời có ai nói một câu gì mà làm cho chúng ta tự ái, thì chúng ta sẽ trở về trăn trở trằn trọc với câu nói đó. Thì quả thật lúc đó chúng ta thấy rằng có một sợ dây vô hình nó cột chúng ta lại. Cái kiết sử hay thằng thúc mà Đức Phật Ngài đề cập đến, là những sợi dây kiết sử đến từ nội tâm của chúng ta, và sân phẫn nộ nó là một trong những cái gây ra kiết sử đó. Và hiện tướng của nó ở bên ngoài thì chúng ta thấy rằng ở đó có kiêu mạn, ở đó có phẫn nộ ,con người cảm thấy rằng mình như thế này, mình như thế kia ,và mình phải được như thế này, mình phải được như thế khác, và mình là ai, mình thường tự nhận mình qua một nhãn hiệu nào và mình khổ với nhãn hiệu đó.
Hình minh họa.
Con người ở trong xã hội ngày hôm nay vẫn thường cảm thấy tự hào khi mình có một học vị, hay là có một địa vị , mình thuộc giai cấp trung lưu, mình thuộc giai cấp thượng lưu, mình là vị trụ trì , mình là một người nhân sĩ trong xã hội, mình là một nhà lãnh đạo, mình là thế này thế kia v.v… đó chính là cái niềm hãnh diện. Nhưng mà chính niềm hãnh diện đó cũng là thước đo cho sự phẫn nộ của mình. Khi chúng ta có quan niệm mà càng cao trọng về bản thân của mình, khi mà mình bị xúc phạm thì cái quan niệm cao trọng đó trở thành một cái tầng cao, một cái giai tầng cao của sự phẫn nộ, vì nếu chúng ta là một con người bình thường thì chúng ta đã không phẫn nộ.
Ở trong đời sống chúng ta tự thấy mình quan trọng. Bỗng nhiên mình bị người khác chỉ trích mình. Chúng ta càng đánh giá mình càng cao thì tự mình càng chuốt lấy cái khổ nhiều, mình nghĩ rằng mình phải là thế này mình phải là một như thế khác, thì khi mình không gặp những trái ý nghịch lòng thì mình cảm thấy rất là buồn, buồn nhiều lắm
Đức Phật đã dạy do mình chấp trước vào danh sắc. Danh sắc ở đây được nói là thân tâm, và khi Đạo Phật nói về danh sắc về thân tâm Đạo Phật chỉ đến là chúng ta có thể chấp vào hình tướng của mình và có thể chấp vào những cái vui cái buồn ở trong lòng mình, đây là ta, đây là của ta, đây là tự ngã của ta, và ở đâu có sự dính mắc có cái vươn mang như vậy thì ở đó có phiền lụy.
Nếu trong cuộc sống của chúng ta, mà là cuộc sống vượt ngoài sự đối đãi thì chúng ta cảm thấy thảnh thơi hơn nhiều, bài học này là bài học lớn của những bậc Mâu Ni, bài học lớn của các bậc đại sĩ, bài học lớn của những bậc minh triết mà chúng ta rất là khó tiêu hóa.
Ai trong chúng ta đi vào trong cuộc đời cũng mong rằng mình bước lên những nấc thang của xã hội, và mình được trở thành con người thế này và con người như thế khác, trong lúc chúng ta quên rằng những điều đó sẽ dẫn chúng ta trả một cái giá quá lớn. Cái giá lớn nhất không phải là chúng ta bị đưa đẩy vào những hoàn cảnh nghiệt ngã, mà giá quá lớn là chúng ta phải khổ sở với nó nhiều hơn và chúng ta cứ dùng những điều đó như là cái được. Nhưng trong Đạo Phật nói là cái đó không phải là cái được mà cái đó là cái khổ.
Lời dạy của Đức Phật hết sức đặc biệt, hết sức rõ nét là về ý nghĩa của nguyên nhân sâu xa mà chúng ta khổ lụy ở trong cuộc đời này, về cái có, và về cái không có, về cái được, và về cái không được, và về cái gì đã làm cho mình phẫn nộ, mà phẫn nộ đến cực kỳ bi phẫn bởi vì chúng ta đã không đạt được cái gì mà mình nghĩ rằng mình xứng đáng có, mình phải là và mình phải được, nên chi chúng ta khổ.
