3.2- Dhammānussati: Đề Mục Niệm-Niệm
6 Ân-Đức-Pháp
Dhammānussatilà đề-mục-thiền-định niệm-niệm 6 ân-Đức-Pháp. Hành-giả thực-hành pháp-hành-thiền-định đề-mục Dhammānussati: đề-mục-thiền-định niệm-niệm 6 ân-Đức-Pháp, có niệm tâm-sở đồng sinh với dục-giới đại-thiện-tâm có 6 ân-Đức-Pháp làm đối-tượng.
Thực-hành Đề-Mục-Thiền-Định Dhammānussati
Hành-giả có ý nguyện thực-hành pháp-hành-thiền-định về đề-mục-thiền-định niệm-niệm 6 ân-Đức-Pháp, như Đức-Phật thuyết dạy trong bài kinh Dhajaggasutta([5]) về phương-pháp niệm-niệm 6 ân-Đức-Pháp như sau:
“Svākkhāto Bhagavatā dhammo Sandiṭṭhiko Akāliko Ehipassiko Opaneyyiko Paccattaṃ veditabbo viññūhi.”
Ý Nghĩa 6 Ân-Đức-Pháp
1- Svākkhāto dhammo: Chánh-pháp gồm có 10 Pháp mà Đức-Phật đã thuyết giảng hoàn hảo phần đầu, phần giữa, phần cuối, có ý nghĩa đầy đủ sâu sắc, văn chương trong sáng, rõ ràng và thanh tịnh. 10 chánh-pháp là:
- Pháp-học chánh-pháp (Pariyattisaddhamma),
- 9 Siêu-tam-giới-pháp (Navalokuttaradhamma) đó là 4 Thánh-đạo + 4 Thánh-quả + 1 Niết-bàn.
2- Sandiṭṭhiko dhammo: Chánh-pháp đó là 9 Siêu- tam-giới-pháp mà chư Thánh-nhân đã chứng đắc Thánh-đạo, Thánh-quả và Niết-bàn nào, rồi tự thấy, tự biết Thánh-đạo, Thánh-quả và Niết-bàn ấy bằng trí-tuệ-thiền-tuệ của mình.
3- Akāliko dhammo: Chánh-pháp đó là 4 Thánh-đạo cho quả tương xứng 4 Thánh-quả không có thời gian ngăn cách, nghĩa là sau khi chứng đắc Thánh-đạo nào liền cho quả Thánh-quả ấy sau 1 sát-na-tâm sinh rồi diệt.
4- Ehipassiko dhammo: Chánh-pháp đó là 9 Siêu-tam-giới-pháp thuộc chân-nghĩa-pháp (paramattha-dhamma) hoàn toàn trong sạch và thanh tịnh, nên dám mời đến chứng kiến, để thực chứng thực đắc.
5- Opaneyyiko dhammo: Chánh-pháp đó là 9 Siêu- tam-giới-pháp là chánh-pháp nên hướng tâm đến chứng đắc trước tiên, để mong giải thoát khổ tử sinh luân hồi trong 3 giới 4 loài.
6- Paccattaṃ veditabbo viññūhi: Chánh-pháp đó là 9 Siêu-tam-giới-pháp mà chư bậc thiện trí Thánh-nhân đã chứng đắc rồi, tự mình biết rõ, tự mình nhập Thánh-quả hưởng an-lạc Niết-bàn tịch tịnh.
Đó là 6 ân-Đức-Pháp mà chỉ có bậc Thánh-Thanh-văn đệ tử của Đức-Phật mới có đầy đủ 6 ân-Đức-Pháp này mà thôi. Còn các hạng phàm-nhân Thanh-văn đệ tử có ân-Đức-Pháp giới hạn về phần pháp-học chánh-pháp và pháp-hành chánh-pháp, chưa đạt đến phần pháp-thành chánh-pháp (9 Siêu-tam-giới-pháp).
Giảng giải về 6 Ân Đức-Pháp
Trong bộ Chú-Giải giảng giải về 6 ân-Đức-Pháp được tóm lược sau đây:
1-Ân-Đức-Pháp Svākkhāto Dhammo
Svākkhāto Bhagavatā dhammo.
(Cách đọc: Xoa-kha-tô phá-gá-voa-ta thăm-mô)
Svākkhāto dhammo: Pháp gồm có 10 chánh-pháp mà Đức-Phật đã thuyết giảng hoàn hảo phần đầu, phần giữa, phần cuối, có ý nghĩa đầy đủ, văn chương trong sáng, rõ ràng và thanh tịnh.
10 chánh-pháp là:
- Pháp-học chánh-pháp
- 9 Siêu-tam-giới-pháp (4 Thánh-đạo + 4 Thánh-quả + 1 Niết-bàn).
Trong Chú-Giải Saṃyuttanikāya, phần Sagāthavagga trình bày 10 chánh-pháp hoàn hảo phần đầu, phần giữa, phần cuối như sau:
1- Pháp-học chánh-pháp hoàn hảo phần đầu, phần giữa, phần cuối như thế nào?
* Đức-Phật thuyết một bài kệ gồm có 4 câu:
- Câu đầu: Hoàn hảo ở phần đầu.
- Hai câu giữa: Hoàn hảo ở phần giữa.
- Câu cuối: Hoàn hảo ở phần cuối.
* Khi Đức-Phật thuyết một bài Kinh ngắn:
- Phần mở đầu: Hoàn hảo ở phần đầu.
- Phần thân bài: Hoàn hảo ở phần giữa.
- Phần kết luận: Hoàn hảo ở phần cuối.
* Đức-Phật thuyết một bài Kinh dài gồm có nhiều đoạn:
- Phần mở đầu: Hoàn hảo ở phần đầu.
- Phần thân bài có nhiều đoạn: Hoàn hảo ở phần giữa.
- Phần kết luận: Hoàn hảo ở phần cuối.
* Đức-Phật thuyết về Tạng Luật, Tạng Vi-Diệu-Pháp, sự hoàn hảo cũng tương tự như Tạng kinh.
2- Chín Siêu-tam-giới-pháp hoàn hảo ở phần đầu, phần giữa, phần cuối như thế nào?
9 Siêu-tam-giới-pháp gồm có:
* 4 Thánh-đạo:
- Nhập-lưu Thánh-đạo (Sotāpattimagga),
- Nhất-lai-Thánh-đạo (Sakadāgāmimagga),
- Bất-lai Thánh-đạo (Anāgāmimagga),
- A-ra-hán Thánh-đạo (Arahattamagga),
* 4 Thánh-quả:
- Nhập-lưu Thánh-quả (Sotāpattiphala),
- Nhất-lai Thánh-quả (Sakadāgāmiphala),
- Bất-lai Thánh-quả (Anāgāmiphala),
- A-ra-hán Thánh-quả (Arahattaphala),
*1 Niết-bàn: Là đối tượng của 4 Thánh-đạo-tâm và 4 Thánh-quả-tâm.
4 Thánh-đạo-tâm và 4 Thánh-quả-tâm chỉ có đối tượng Niết-bàn mà thôi, ngoài ra không có đối tượng nào khác.
9 Siêu-tam-giới-pháp thuộc về Pháp-thành chánh-pháp là quả của Pháp-hành chánh-pháp.
Pháp-hành chánh-phápvà Pháp-thành chánh-pháp hoàn hảo ở phần đầu, phần giữa, phần cuối như sau:
- Pháp-hành-giới: Hoàn hảo ở phần đầu.
- Pháp-hành-thiền-định, pháp-hành-thiền-tuệ, 4 Thánh- đạo, 4 Thánh-quả: Hoàn hảo ở phần giữa.
- Niết-bàn: Hoàn hảo ở phần cuối.
Hay trình bày một cách khác:
- Pháp-hành-giới, Pháp-hành-thiền-định: Hoàn hảo ở phần đầu.
- Pháp-hành-thiền-tuệ, 4 Thánh-đạo: Hoàn hảo ở phần giữa.
- 4 Thánh-quả và Niết-bàn: Hoàn hảo ở phần cuối.
Một cách trình bày khác:
Pháp-học chánh-pháp: Ban đầu lắng nghe, học hỏi, nghiên cứu để hiểu rõ về phương-pháp thực-hành pháp-hành-giới, thực-hành pháp-hành-thiền-định, thực-hành pháp-hành-thiền-tuệ.
Đó gọi là pháp-học chánh-pháp hoàn hảo ở phần đầu.
* Pháp-hành chánh-pháp:Có 3 pháp:
- Pháp-hành-giới: Hành giả có tác-ý thiện-tâm giữ gìn thân và khẩu tránh xa mọi hành ác, giữ gìn giới cho được trong sạch và trọn vẹn, để làm nền tảng cho pháp-hành-thiền-định và pháp-hành-thiền-tuệ.
- Pháp-hành-định: Hành giả thực-hành pháp-hành-thiền-định dẫn đến chứng đắc 5 bậc thiền sắc-giới, 4 bậc thiền vô-sắc-giới.
- Pháp-hành-tuệ: Hành giả thực-hành pháp-hành-thiền-tuệ làm cho phát sinh trí-tuệ-thiền-tuệ thấy rõ, biết rõ sự sinh, sự diệt của danh-pháp sắc-pháp; thấy rõ, biết rõ 3 trạng-thái-chung: trạng-thái-vô-thường, trạng-thái-khổ, trạng-thái-vô-ngã, dẫn đến chứng ngộ chân-lý tứ Thánh-đế.
Đó là pháp-hành chánh-pháp hoàn hảo ở phần giữa.
* Pháp-thành chánh-pháp:Hành giả chứng đắc 4 Thánh-đạo, 4 Thánh-quả và Niết-bàn, diệt-đoạn-tuyệt được mọi phiền-não, mọi tham-ái, mọi ác pháp.
Đó là pháp-thành chánh-pháp hoàn hảo ở phần cuối.
Cho nên, ân-Đức-Pháp này gọi là Svākkhāto dhammo.
2- Ân-Đức-Pháp Sandiṭṭhiko Dhammo
Sandiṭṭhiko dhammo.
(Cách đọc: Xăn đít thí-cô thăm-mô)
Sandiṭṭhiko dhammo: Chánh-pháp gồm 9 Siêu-tam-giới-pháp mà chư Thánh-nhân đã chứng đắc 4 Thánh-đạo, 4 Thánh-quả và Niết-bàn nào, rồi tự thấy, tự biết bằng trí-tuệ-thiền-tuệ siêu-tam-giới của mình.
Sandiṭṭhiko có 3 ý nghĩa:
1- Chứng đắc bằng trí-tuệ-thiền-tuệ của mình
- Bậc thiện-trí phàm-nhân thực-hành pháp-hành-thiền-tuệ dẫn đến chứng ngộ chân-lý tứ Thánh-đế, chứng đắc Nhập-lưu-Thánh-đạo, Nhập-lưu-Thánh-quả và Niết-bàn, trở thành bậc Thánh-Nhập-lưu.
- Bậc Thánh-Nhập-lưu tiếp tục thực-hành pháp-hành-thiền-tuệ dẫn đến chứng ngộ chân-lý tứ Thánh-đế, chứng đắc Nhất-lai-Thánh-đạo, Nhất-lai-Thánh-quả và Niết-bàn, trở thành bậc Thánh-Nhất-lai.
- Bậc Thánh-Nhất-lai tiếp tục thực-hành pháp-hành-thiền-tuệ dẫn đến chứng ngộ chân-lý tứ Thánh-đế, chứng đắc Bất-lai-Thánh-đạo, Bất-lai-Thánh-quả và Niết-bàn, trở thành bậc Thánh-Bất-lai.
- Bậc Thánh-Bất-lai tiếp tục thực-hành pháp-hành-thiền-tuệ dẫn đến chứng ngộ chân-lý tứ Thánh-đế, chứng đắc A-ra-hán-Thánh-đạo, A-ra-hán-Thánh-quả và Niết-bàn, trở thành bậc Thánh-A-ra-hán.
Mỗi bậc Thánh-nhân tự thấy, tự biết bằng trí-tuệ-thiền-tuệ siêu-tam-giới của mình.
2- Cách diệt phiền-não
* 4 Thánh-đạo-tuệ có khả năng đặc biệt diệt-đoạn-tuyệt (samucchedappahāna) được phiền-não tùy theo mỗi Thánh-đạo-tuệ như sau:
- Nhập-lưu-Thánh-đạo-tuệ có khả năng diệt-đoạn-tuyệt được 2 loại phiền-não là tà-kiến và hoài-nghi.
- Nhất-lai-Thánh-đạo-tuệ có khả năng diệt-đoạn-tuyệt được 1 loại phiền-não là sân loại thô.
- Bất-lai Thánh-đạo-tuệ có khả năng diệt-đoạn-tuyệt được 1 loại phiền-não làsân loại vi tế.
- A-ra-hán Thánh-đạo-tuệ có khả năng diệt-đoạn-tuyệt được 7 loại phiền-não còn lại là tham, si, ngã-mạn, phóng-tâm, buồn ngủ, không biết hổ thẹn tội lỗi, không biết ghê sợ tội lỗi. Mọi phiền-não, mọi tham-ái, mọi ác- pháp đều bị diệt-đoạn-tuyệt không còn dư sót.
* 4 Thánh-quả-tuệ có khả năng đặc biệt diệt bằng cách làm vắng-lặng (paṭipassadhippahāna) được loại phiền-não mà 4 Thánh-đạo-tuệ đã diệt-đoạn-tuyệt rồi.
* Niết-bàn là đối tượng giải thoát khổ, diệt tử sinh luân hồi (nissaraṇappahāna).
Theo định luật tự nhiên, sau khi đã chứng đắc Thánh-đạo, Thánh-quả và Niết-bàn nào rồi, thì bậc Thánh-nhân có trí-tuệ quán-triệt (paccavekkhaṇañāṇa) suy xét 5 điều:
- Quán triệt biết rõ Thánh-đạo nào đã chứng đắc.
- Quán triệt biết rõ Thánh-quả nào đã chứng đắc.
- Quán triệt biết rõ Niết-bàn đã chứng ngộ.
- Quán triệt biết rõ phiền-não nào đã bị diệt-đoạn-tuyệt.
- Quán triệt biết rõ phiền-não nào chưa bị diệt-đoạn-tuyệt.
Ba bậc Thánh-nhân: bậc Thánh-Nhập-lưu, bậc Thánh-
Nhất-lai, bậc Thánh-Bất-lai có trí-tuệ quán triệt suy xét 5 điều. Riêng bậc Thánh-A-ra-hán chỉ suy xét 4 điều mà thôi, không có điều “Quán triệt biết rõ phiền-não nào chưa bị diệt-đoạn-tuyệt” bởi vì Ngài đã diệt-đoạn-tuyệt mọi phiền-não không còn dư sót nữa.
3- Tự khẳng định
- Bậc Thánh-Nhập-lưu tự biết, tự khẳng định sẽ không còn tái sinh trong 4 cõi ác-giới (địa-ngục, ngạ-quỷ, a-tu-la, súc-sinh), chỉ còn tái sinh ở cõi người, cõi trời dục giới nhiều nhất là 7 kiếp, rồi sẽ chứng đắc thành bậc Thánh-A-ra-hán sẽ tịch diệt Niết-bàn.
- Bậc Thánh-Nhất-lai tự biết, tự khẳng định chỉ còn tái sinh 1 kiếp trong cõi người hoặc cõi trời dục giới, rồi sẽ chứng đắc thành bậc Thánh-A-ra-hán sẽ tịch diệt Niết-bàn.
- Bậc Thánh-Bất-lai tự biết, tự khẳng định không trở lại tái sinh trong cõi dục-giới, chỉ còn tái sinh ở cõi sắc- giới, rồi sẽ chứng đắc thành bậc Thánh-A-ra-hán sẽ tịch diệt Niết-bàn tại cõi sắc-giới ấy.
- Bậc Thánh-A-ra-hán tự biết, tự khẳng định ngay kiếp hiện-tại này là kiếp chót, sẽ tịch diệt Niết-bàn chấm dứt tử sinh luân hồi trong 3 giới 4 loài.
Vì vậy, ân-Đức-Pháp này gọi là Sandiṭṭhiko dhammo.
3- Ân-Đức-Pháp Akāliko Dhammo
Akāliko dhammo.
(Cách đọc: Á-ca-lí-cô thăm-mô)
Akāliko dhammo: Chánh-pháp đó là 4 Thánh-đạo cho quả tương xứng 4 Thánh-quả không có thời gian ngăn cách, nghĩa là sau khi chứng đắc Thánh-đạo nào liền cho Thánh-quả ấy sau một sát-na tâm diệt rồi sinh.
Akāliko có 2 ý nghĩa:
1- Thánh-đạo diệt, Thánh-quả sinh không có thời gian ngăn cách:
Thánh-đạo, Thánh-quả cùng trong một Thánh-đạo lộ- trình-tâm (Maggavīthicitta). Ví dụ:
Trong Nhập-lưu-Thánh-đạo-lộ-trình-tâm (Sotāpatti- maggavīthicitta) các tâm sinh diệt theo tuần tự như sau:
Bhavaṅgacitta Bhavaṅgacalana Bhavaṅgu-paccheda Manodāravajjanacitta Parikamma Upacāra Anuloma Gotrabhū Sotāpattimagga
Sotāpattiphala (2 - 3 sát-na tâm) Bhavaṅgacitta.
Chấm dứt Nhập-lưu-Thánh-đạo-lộ-trình-tâm.
Giải thích:
1- Bhavaṅgacitta: Hộ-kiếp-tâm, (viết tắt bha)
2- Bhavaṅgacalana: Hộ-kiếp-tâm rung động, (vt. na)
3- Bhavaṅgupaccheda: Hộ-kiếp-tâm bị cắt đứt, (vt. da)
4- Manodvāravajjanacitta: Ý-môn-hướng-tâm, (vt. ma)
5- Parikamma: Chuẩn-bị Nhập-lưu-Thánh-đạo-tâm sẽ phát sinh, (vt. pari)
6- Upacāra: Cận-Nhập-lưu-Thánh-đạo-tâm sẽ phát sinh(vt. upa)
7- Anuloma: Thuận-dòng theo 37 pháp để chứng đắc Nhập- lưu-Thánh-đạo (vt. anu)
8- Gotrabhū: Chuyển-dòng từ phàm-nhân lên Thánh-nhân, (vt. got)
9- Sotāpattimaggacitta: Nhập-lưu-Thánh-đạo-tâm, (1sát-na- tâm) (vt. mag)
10- Sotāpattiphalacitta: Nhập-lưu-Thánh-quả-tâm, (2-3 sát- na-tâm) (vt. pha)
11- Bhavaṅgacitta: Hộ-kiếp-tâm, (vt. Bha).
chấm dứt Nhập-lưu-Thánh-đạo-lộ-trình-tâm.
Đồ Biểu Nhập-Lưu-Thánh-Đạo-Lộ-Trình-Tâm
(Sotāpattimaggavīthicitta)
Qua Nhập-Lưu-Thánh-đạo-lộ-trình-tâm nhận thấy:
Nhập-lưu-Thánh-đạo-tâm diệt, Nhập-lưu-Thánh-quả- tâm liền sinh, không có thời gian ngăn cách.
Tương tự như vậy trong Nhất-lai-Thánh-đạo-lộ-trình-tâm, Bất-lai-Thánh-đạo-lộ-trình-tâm, A-ra-hán-Thánh-đạo-lộ-trình-tâm, mỗi Thánh-đạo-lộ-trình-tâm, khi Thánh-đạo-tâm nào diệt, liền Thánh-quả-tâm ấy sinh không có thời gian ngăn cách.
Như vậy, Thánh-quả-tâm liền sinh sau Thánh-đạo-tâm chỉ 1 sát-na-tâm sinh rồi diệt mà thôi.
Cho nên, 4 Thánh-đạo là pháp cho 4 Thánh-quả tương xứng không có thời gian ngăn cách gọi là Akālikadhamma.
2- 4 Thánh-đạo cho 4 Thánh-quả không có thời gian chờ đợi.
Tam-Giới Thiện-Nghiệp
* Dục-giới-thiện-nghiệp có khả năng cho quả ngay trong kiếp hiện-tại sớm nhất trong khoảng thời gian 7 ngày, và còn cho quả trong những kiếp vị-lai.
Nghiệp này cho quả có thời gian chờ đợi.
* Sắc-giới-thiện-nghiệp và vô-sắc-giới-thiện-nghiệp không cho quả trong kiếp hiện-tại màchờcho quả tái sinh kiếp sau kế tiếp trên cõi trời sắc-giới hoặc cõi trời vô-sắc-giới tùy theo bậc thiền sở đắc của hành-giả.
* Siêu-tam-giới-thiện-nghiệp đó là tác-ý tâm-sở trong 4 Thánh-đạo-tâm liền cho quả là 4 Thánh-quả- tâm tương xứng, ngay trong kiếp hiện-tại, không có thời gian chờ đợi, nghĩa là khi Thánh-đạo-tâm nào sinh rồi diệt, liền Thánh-quả-tâm ấy phát sinh, chỉ sau một sát-na-tâm mà thôi, không có thời gian chờ đợi.
Vì vậy, ân-Đức-Pháp này gọi là Akāliko dhammo.
4- Ân-Đức-Pháp Ehipassiko
Ehipassiko dhammo.
(Cách đọc: Ê-hi pát-xí-cô thăm-mô)
Ehipassiko dhammo: Chánh-pháp đó là 9 Siêu-tam-giới-pháp thuộc về chân-nghĩa-pháp (paramatthadhamma) hoàn toàn trong sạch và thanh tịnh, nên dám mời đến để chứng kiến, để thực chứng, thực đắc.
Ehipassiko có 2 ý nghĩa:
1- 9 Siêu-tam-giới-pháp có thật-tánh chân-nghĩa-pháp (paramatthadhamma) nên thực chứng.
9 Siêu-tam-giới-pháp đó là 4 Thánh-đạo, 4 Thánh-quả và Niết-bàn thuộc về chân-nghĩa-pháp có thật-tánh-pháp rõ ràng, thật-tánh không biến đổi theo thời gian, không gian, nghĩa là 9 Siêu-tam-giới-pháp đã phát sinh trong thời quá-khứ như thế nào, đang phát sinh trong thời hiện-tại và sẽ phát sinh trong thời vị-lai cũng như thế ấy. Cho nên, 9 Siêu-tam-giới-pháp có thật-tánh chân-thật rõ ràng.
Do có thật-tánh rõ ràng chân-thật như vậy, nên mới dám gọi đến, mời đến thực-hành đúng theo pháp-hành- trung-đạo, để thực chứng, để chứng đắc Thánh-đạo, Thánh-quả và Niết-bàn bằng trí-tuệ-thiền-tuệ siêu-tam-giới của hành-giả.
Ví dụ: Trong hộp có viên ngọc quý, nên mới dám mời người khác đến xem...
2- 9 Siêu-tam-giới-pháp có thật-tánh hoàn toàn trong sạch thanh tịnh:
9 Siêu-tam-giới-pháp đó là 4 Thánh-đạo, 4 Thánh-quả và Niết-bàn thuộc chánh-pháp hoàn toàn trong sạch và thanh tịnh, bởi vì 9 Siêu-tam-giới-pháp này không hề bị ô nhiễm bởi phiền-não, nên dám mời đến, động viên khuyến khích đến, để chứng kiến, thực-hành đúng theo pháp-hành-trung-đạo, thì sẽ chứng đắc 4 Thánh-đạo, 4 Thánh-quả và Niết-bàn, bằng trí-tuệ-thiền-tuệ siêu-tam-giới của hành giả.
Ví dụ: Trong đời này, những vật có thật, đang hiện hữu, nếu những vật ấy là thứ bất tịnh, ô uế, hôi thối, bẩn thỉu đáng tránh xa thì không có một ai dám mời, dám động viên khuyến khích người khác đến để xem.
Còn 9 Siêu-tam-giới-pháp này thuộc về chân-nghĩa-pháp (paramatthadhamma) hoàn toàn trong sạch và thanh tịnh, nên dám mời, dám động viên khuyến khích người khác đến để chứng kiến, để chứng ngộ chân-lý tứ Thánh-đế, để chứng đắc 4 Thánh-đạo, 4 Thánh-quả và Niết-bàn, để mong giải thoát khổ tử sinh luân hồi trong 3 giới 4 loài.
Vì vậy, ân-Đức-Pháp này gọi là Ehipassiko dhammo.
5- Ân-Đức-Pháp Opaneyyiko
Opaneyyiko dhammo
(Cách đọc: Ô-pá-nây-di-cô thăm-mô)
Opaneyyiko dhammo: Chánh-pháp đó là 9 Siêu-tam-giới-pháp là pháp nên hướng tâm chứng đắc trước tiên, để mong giải thoát khổ tử sinh luân hồi trong 3 giới 4 loài.
Những hạng phàm-nhân chắc chắn chưa từng chứng ngộ chân-lý tứ Thánh-đế, chưa từng chứng đắc Thánh-đạo, Thánh-quả nào, cũng chưa từng chứng ngộ Niết-bàn lần nào, trong kiếp tử sinh luân hồi trong tam-giới, nên những hạng phàm-nhân thường bị 11 thứ lửa(1) và 1.500 loại phiền-não thiêu đốt, làm cho thân tâm nóng nảy, chẳng bao giờ được an-lạc thật sự. Cho nên, dập tắt lửa phiền-não là việc cần kíp, không nên chậm trễ.
Để diệt-đoạn-tuyệt được phiền-não một cách hữu hiệu chỉ có 9 siêu-tam-giới-pháp mà thôi.
* 4 Thánh-đạo-tuệ có khả năng đặc biệt diệt-đoạn-tuyệt được phiền-não (samucchedappahāna).
* 4 Thánh-quả-tuệ có khả năng làm vắng lặng được phiền-não (paṭipassaddhippahāna).
* Niết-bàn là pháp giải thoát khổ, diệt tử sinh luân hồi (nissaraṇappahāna).
* Bậc Nhập-lưu-Thánh-đạo-tuệ có khả năng diệt-đoạn-tuyệt được 2 loại phiền-não là tà-kiến và hoài-nghi, vĩnh viễn không bao giờ khổ do tà-kiến và hoài-nghi nữa.
Bậc Thánh-Nhập-lưu không còn tái sinh trong 4 cõi ác-giới, chỉ còn tái sinh trong 7 cõi thiện-giới nhiều nhất 7 kiếp. Đến kiếp thứ 7 chắc chắn sẽ trở thành bậc Thánh-A-ra-hán, rồi tịch diệt Niết-bàn, giải thoát khổ tử sinh luân hồi trong 3 giới 4 loài.
* Bậc Nhất-lai-Thánh-đạo-tuệ có khả năng diệt-đoạn-tuyệt được 1 loại phiền-não là sân loại thô, vĩnh viễn không bao giờ bị khổ do sân loại thô nữa.
Bậc Thánh Nhất Lai chỉ còn tái sinh 1 kiếp nữa mà thôi. Kiếp ấy chắc chắn sẽ trở thành bậc Thánh-A-ra-hán, rồi tịch diệt Niết-bàn, giải thoát khổ tử sinh luân hồi trong 3 giới 4 loài.
* Bậc Bất-lai-Thánh-đạo-tuệ có khả năng diệt-đoạn-tuyệt được 1 loại phiền-não là sân loại vi tế, vĩnh viễn không bao giờ bị khổ do sân loại vi tế nữa.
Bậc Thánh-Bất-lai không còn tái sinh trở lại cõi dục- giới nữa, chỉ tái sinh lên cõi trời sắc-giới, chắc chắn sẽ trở thành bậc Thánh-A-ra-hán, rồi tịch diệt Niết-bàn, giải thoát khổ tử sinh luân hồi trong 3 giới 4 loài.
* Bậc A-ra-hán-Thánh-đạo-tuệ có khả năng diệt-đoạn-tuyệt được 7 loại phiền-não còn lại là tham, si, ngã mạn, phóng-tâm, buồn-ngủ, không biết hổ thẹn tội lỗi, không biết ghê sợ tội lỗi và tất cả mọi tham-ái, mọi ác- pháp không còn dư sót.
Vì vậy, bậc Thánh-A-ra-hán hoàn toàn không có khổ- tâm, chỉ còn khổ-thân mà thôi.
Bậc Thánh-A-ra-hán chắc chắn sẽ tịch diệt Niết-bàn, giải thoát khổ tử sinh luân hồi trong 3 giới 4 loài.
Đối với các hạng phàm-nhân còn đầy đủ mọi phiền-não, mọi tham-ái, mọi ác-pháp, thì còn phải khổ-tâm, khổ thân từ kiếp này sang kiếp khác.
Hễ còn tử sinh luân hồi trong tam-giới, thì khó tránh khỏi khổ trong 4 cõi ác-giới (địa-ngục, a-tu-la, ngạ-quỷ, súc-sinh).
Muốn giải thoát khỏi khổ-tái-sinh, thì chỉ có chứng đắc 4 Thánh-đạo, 4 Thánh-quả và Niết-bàn mà thôi.
Vì vậy, hành giả quyết tâm tinh tấn không ngừng, đặt ưu tiên hàng đầu là hướng tâm đến sự chứng đắc 4 Thánh-đạo, 4 Thánh-quả và Niết-bàn mà thôi. Dù cho lửa cháy trên đầu cũng không quan tâm, bởi vì, họ suy xét rằng: “Lửa cháy trên đầu chỉ làm khổ (nóng nảy) một kiếp hiện-tại này, nhưng phiền-não chưa diệt-đoạn-tuyệt được, không chỉ làm khổ (nóng nảy) trong kiếp hiện-tại, mà còn khổ lâu dài trong vô số kiếp vị-lai nữa.”
Sự chết là điều chắc chắn, nhưng không biết chắc sẽ chết khi nào, nên hành giả đặt ưu tiên hàng đầu là hướng tâm cố gắng tinh tấn không ngừng, thực-hành pháp-hành-thiền-tuệ, để chứng ngộ chân-lý tứ Thánh-đế, chứng đắc 4 Thánh-đạo, 4 Thánh-quả và Niết-bàn.
Cho nên, 4 Thánh-đạo, 4 Thánh-quả và Niết-bàn là 9 siêu-tam-giới-pháp mà hành-giả nên đặt ưu tiên hướng tâm của mình để chứng đắc trước tiên.
Vì vậy, ân-Đức-Pháp này gọi là Opaneyyiko dhammo.
6- Ân-Đức-Pháp Paccattaṃ veditabbo Viññūhi
Paccattaṃ veditabbo viññūhi dhammo.
(Cách đọc: Pách-chát-tăng vuê-đí-tắp-bô vinh-nhu-hí phá-gá-voa-ta thăm-mô)
Paccattaṃ veditabbo viññūhi dhammo: Chánh-pháp đó là 9 Siêu-tam-giới-pháp mà chư bậc thiện-trí Thánh-nhân đã chứng đắc rồi, tự mình biết rõ, tự mình nhập Thánh-quả hưởng an-lạc Niết-bàn.
Bậc thiện-trí có 3 hạng:
1- Bậc thiện-trí có trí-tuệ-bậc-thượng:
Bậc thiện-trí có trí-tuệ-bậc-thượng (ugghaṭitaññū)này có trí-tuệ bậc-thượng sắc bén, nhanh nhạy, khi lắng nghe một bài kệ có 4 câu, chỉ cần nghe 2 câu đầu, bậc thiện-trí nàythực-hành pháp-hành-thiền-tuệ, có khả năng chứng ngộ chân-lý tứ Thánh-đế, chứng đắc Thánh-đạo, Thánh-quả và Niết-bàn, trở thành bậc Thánh-nhân ngay khi ấy, không cần chờ nghe tiếp đến 2 câu sau.
2- Bậc thiện-trí có trí-tuệ bậc trung:
Bậc thiện-trí có trí-tuệ bậc trung(vipañcitaññū) này có trí-tuệ bậc trung, khi lắng nghe pháp đầu đề xong, lắng nghe tiếp theo lời giảng giải, khai triển, bậc thiện-trí này thực-hành pháp-hành-thiền-tuệ, có khả năng chứng ngộ chân-lý tứ Thánh-đế, chứng đắc Thánh-đạo, Thánh-quả và Niết-bàn ngay khi ấy.
3- Bậc thiện-trí có trí-tuệ bậc thường:
Bậc thiện-trí có trí-tuệ bậc thường(neyya) này có trí-tuệ bậc thường, khi lắng nghe pháp đầu đề, lắng nghe tiếp theo lời giảng giải, khai triển xong rồi, bậc thiện trí này còn cần phải gần gũi, thân cận với chư Thánh-Thanh- văn để được giúp đỡ, hỗ trợ.
Bậc thiện-trí này cố gắng tinh tấn thực-hành pháp-hành-thiền-tuệ trải qua một thời gian, mới có khả năng chứng ngộ chân-lý tứ Thánh-đế, chứng đắc Thánh-đạo, Thánh-quả và Niết-bàn trong kiếp hiện-tại ấy.
Thánh-đạo-lộ-trình-tâm có 4 loại:
1- Nhập-lưu-Thánh-đạo-lộ-trình-tâm,
2- Nhất-lai-Thánh-đạo-lộ-trình-tâm,
3- Bất-lai-Thánh-đạo-lộ-trình-tâm,
4- A-ra-hán-Thánh-đạo-lộ-trình-tâm,
Sau mỗi Thánh-đạo-lộ-trình-tâm trở thành bậc Thánh-nhân, theo định luật tự nhiên liền tiếp theo sau có 5 lộ- trình-tâm (paccavekkhaṇavīthicitta) phát sinh tuần tự, mỗi lộ-trình-tâm làm phận sự quán triệt Thánh-đạo, Thánh-quả nào đã chứng đắc rồi; Niết-bàn đã chứng ngộ rồi; phiền-não đã bị diệt-đoạn-tuyệt rồi; và mọi phiền-não chưa bị diệt-đoạn-tuyệt như sau:
- Sau Nhập-Lưu-Thánh-đạo-lộ-trình-tâm có 5 lộ-trình-tâm phát sinh theo tuần tự làm phận sự quán triệt Nhập-lưu-Thánh-đạo, Nhập-lưu-Thánh-quả, Niết-bàn, phiền-não đã bị diệt-đoạn-tuyệt, phiền-não chưa bị diệt-đoạn-tuyệt.
- Sau Nhất-lai-Thánh-đạo-lộ-trình-tâm có 5 lộ-trình-tâm phát sinh theo tuần tự làm phận sự quán triệt Nhất-lai-Thánh-đạo, Nhất-lai-Thánh-quả, Niết-bàn, phiền-não đã bị diệt-đoạn-tuyệt rồi, phiền-não chưa bị diệt-đoạn-tuyệt.
- Sau Bất-lai-Thánh-đạo-lộ-trình-tâm có 5 lộ-trình-tâm phát sinh theo tuần tự làm phận sự quán triệt Bất-lai-Thánh đạo, Bất-lai-Thánh-quả, Niết-bàn, phiền-não đã bị diệt-đoạn-tuyệt rồi, phiền-não chưa bị diệt-đoạn-tuyệt.
- Sau A-ra-hán-Thánh-đạo-lộ-trình-tâm có 4 lộ-trình- tâm phát sinh theo tuần tự làm phận sự quán triệt A-ra-hán-Thánh-đạo, A-ra-hán-Thánh-quả, Niết-bàn, mọi phiền não còn lại đã bị diệt-đoạn-tuyệt không còn dư sót.
Cho nên, mỗi bậc Thánh-nhân chắc chắn tự mình biết rõ Thánh-đạo, Thánh-quả mà mình đã chứng đắc.
Khả Năng Đặc Biệt Của Mỗi Bậc Thánh-Nhân
Những bậc Thánh-nhân ngang hạng với nhau, có thể biết nhau qua đàm đạo hoặc bằng tha-tâm-thông.
Những Thánh-nhân bậc thấp không có khả năng biết được Thánh-nhân bậc cao, mà chỉ có Thánh-nhân bậc cao mới có khả năng biết được Thánh-nhân bậc thấp mà thôi, cũng qua cuộc đàm đạo hoặc bằng tha-tâm-thông.
Những hạng phàm-nhân hoàn toàn không thể biết được các bậc Thánh-nhân.
Bậc Thánh-Nhân Nhập Thánh-Quả
Bậc Thánh-nhân có khả năng nhập Thánh-quả (phala-samāpatti) mà Ngài đã chứng đắc, để hưởng sự an-lạc Niết-bàn.
Bậc Thánh-nhân nào đã chứng đắc bậc thiền siêu-tam-giới có đối tượng Niết-bàn, thì bậc Thánh-nhân ấy có khả năng nhập Thánh-quả-tâm với bậc thiền siêu-tam-giới ấy, để hưởng sự an-lạc Niết-bàn.
* Bậc Thánh-Nhập-lưu có khả năng nhập Nhập-lưu- Thánh-quả-tâm, để hưởng sự an-lạc Niết-bàn.
* Bậc Thánh-Nhất-lai có khả năng nhập Nhất-lai Thánh-quả-tâm, để hưởng sự an-lạc Niết-bàn.
* Bậc Thánh-Bất-Lai có khả năng nhập Bất-lai-Thánh-Thánh-quả-tâm, để hưởng sự an-lạc Niết-bàn.
* Bậc Thánh-A-ra-hán có khả năng nhập A-ra-hán Thánh-quả-tâm, để hưởng sự an-lạc Niết-bàn.
Bậc Thánh-nhân đã chứng đắc đến Thánh-quả-tâm nào thì bậc Thánh-nhân ấy chỉ có thể nhập Thánh-quả-tâm ấy mà thôi, để hưởng sự an-lạc Niết-bàn.
Như vậy, bậc Thánh-nhân bậc thấp không có khả năng nhập Thánh-quả-tâm bậc cao, và Thánh-nhân bậc cao cũng không nhập Thánh-quả-tâm bậc thấp.
9 Siêu-tam-giới-pháp mà bậc Thánh-nhân đã chứng đắc, tự mình biết rõ, tự mình an hưởng sự an-lạc Niết-bàn.
Vì vậy, ân-Đức-Pháp này gọi là Paccataṃ veditabbo viññūhi.
Ân-Đức-Pháp-Bảo Được Thực Chứng
Trong bài kinh Brahmaṇasutta(1), Đức-Phật thuyết về Ân-Đức-Pháp được thực chứng, tự thấy, tự biết do chính mình, được tóm lược như sau:
Một thuở nọ, một vị Bà-la-môn đến đảnh lễ Đức-Thế-Tôn xong, ngồi một nơi hợp lẽ, bèn bạch hỏi Đức-Thế-Tôn rằng:
- Kính bạch Đức-Thế-Tôn, do nhân nào mà Ân-Đức- Pháp-Bảo gọi là Sandiṭṭhiko, Akāliko, Ehipassiko, Opaneyyiko, Paccattaṃ veditabbo viññūhi?
Đức-Thế-Tôn truyền dạy rằng:
- Này Bà-la-môn! Người có tâm tham-dục phát sinh, tâm tham-dục khống chế, tâm tham-dục bắt buộc xui khiến tự làm khổ mình, làm khổ người, tự làm khổ cả mình lẫn người, chịu nỗi khổ-tâm, nỗi khổ-thân.
Khi Thánh-đạo-tuệ phát sinh diệt-đoạn-tuyệt được tâm tham-dục rồi, người ấy không còn tự làm khổ mình, không làm khổ người, không tự làm khổ mình lẫn cả người, không còn chịu khổ-tâm, khổ-thân nữa.
- Này Bà-la-môn! Do nhân ấy, Ân-Đức-Pháp-Bảo gọi là Sandiṭṭhiko, Akāliko, Ehipassiko, Opaneyyiko, Paccattaṃ veditabbo viññūhi.
- Này Bà-la-môn! Người có tâm sân-hận phát sinh, tâm sân-hận khống chế, tâm sân hận bắt buộc xui khiến tự làm khổ mình….
- Này Bà-la-môn! Người có tâm si-mê phát sinh, tâm si-mê khống chế, tâm si-mê bắt buộc xui khiến tự làm khổ mình, làm khổ người, tự làm khổ cả mình lẫn người, chịu nỗi khổ-tâm, nỗi khổ-thân.
Khi Thánh-đạo-tuệ phát sinh diệt-đoạn-tuyệt được tâm si-mê rồi, người ấy không còn tự làm khổ mình, không làm khổ người, không tự làm khổ mình lẫn cả người, không còn chịu nỗi khổ-tâm, nỗikhổ-thân nữa.
- Này Bà-la-môn! Do nhân ấy, Ân-Đức-Pháp-Bảo gọi là Sandiṭṭhiko, Akāliko, Ehipassiko, Opaneyyiko, Paccattaṃ veditabbo viññūhi…. ”
Nghe Đức-Phật thuyết giảng như vậy, ông Bà-la-môn vô cùng hoan hỷ tán dương ca tụng Đức-Thế-Tôn, rồi ông kính xin quy y nơi Đức-Thế-Tôn, xin quy y nơi Đức-Pháp-bảo, xin quy y nơi tỳ-khưu Tăng-bảo.
Ông kính xin Đức-Thế-Tôn công nhận ông là một cận sự nam đã quy y Tam-Bảo, kể từ đó cho đến trọn đời.
Niết-Bàn Là Pháp Chứng Ngộ
Trong bài kinh Nibbutasutta(1), Đức-Thế-Tôn thuyết về Niết-bàn là pháp chứng ngộ, được tóm lược như sau:
Một thuở nọ, ông Bà-la-môn Jānusasoṇī đến đảnh lễ Đức-Thế-Tôn xong, ngồi một nơi hợp lẽ, bèn bạch hỏi Đức-Thế-Tôn rằng:
-Kính bạch Đức-Thế-Tôn, Niết-bàn gọi là pháp Sandiṭṭhikaṃ,... Do nhân nào mà Niết-bàn gọi là Pháp Sandiṭṭhikaṃ, Akālikaṃ, Ehipassikaṃ, Opaneyyikaṃ, Paccattaṃ veditabbaṃ viññūhi?
Đức-Thế-Tôn truyền dạy rằng:
- Này Bà-la-môn! Người có tâm tham-dục, tâm sân- hận, tâm si-mê phát sinh, tự làm khổ mình, làm khổ người, tự làm khổ mình lẫn cả người, chịu nỗi khổ-tâm, nỗi khổ-thân .
Khi Thánh-đạo-tuệ phát sinh có đối tượng Niết-bàn, diệt-đoạn-tuyệt được tâm tham-dục, tâm sân-hận, tâm si-mê xong rồi, người ấy không còn tự làm khổ mình, không làm khổ người, không làm khổ mình lẫn cả người, không chịu nỗi khổ-tâm, nỗi khổ-thân nữa.
- Này Bà-la-môn! Do nhân ấy, Niết-bàn gọi là pháp Sandiṭṭhikaṃ, Akālikaṃ, Ehipassikaṃ, Opaneyyikaṃ, Paccattaṃ veditabbaṃ viññūhi.
Nghe Đức-Phật thuyết giảng như vậy, ông Bà-la-môn vô cùng hoan hỷ tán dương ca tụng Đức-Thế-Tôn, rồi ông kính xin quy y nơi Đức-Thế-Tôn, xin quy y nơi Đức-Pháp-bảo, xin quy y nơi tỳ-khưu-Tăng-bảo.
Ông kính xin Đức-Thế-Tôn công nhận ông là một cận sự nam đã quy y Tam-Bảo, kể từ đó cho đến trọn đời.
6 Ân-Đức-Pháp-Bảo
* Chư Thánh-Thanh-văn đệ tử Đức-Phật có khả năng đạt đến 6 ân-Đức-Pháp trọn vẹn, bởi vì quý Ngài đã hiểu biết rõ pháp-học chánh-pháp lời giáo huấn của Đức-Phật, đã thực-hành đúng theo pháp-hành chánh-pháp là thực-hành pháp-hành-giới, thực-hành pháp-hành-thiền định, thực-hành pháp-hành-thiền-tuệ, đãchứng ngộ chân-lý tứ Thánh-đế, đã chứng đắc 4 Thánh-đạo, 4 Thánh-quả và Niết-bàn, đó là Pháp-thành chánh-pháp.
* Còn các hàng phàm-nhân Thanh-văn đệ tử có khả năng đạt đến ân-Đức-Pháp có giới hạn về phần Pháp-học chánh-pháp và phần Pháp-hành chánh-pháp đang thực-hành pháp-hành-giới, đang thực-hành pháp-hành-thiền-định, đang thực-hành pháp-hành-thiền-tuệ còn thuộc về tam-giới-pháp.
Các hàng phàm-nhân Thanh-văn chưa chứng đắc 4 Thánh-đạo, 4 Thánh-quả và Niết Bàn, nên chưa đạt đến Pháp-thành chánh-phápthuộc về 9 siêu-tam-giới-pháp.
Thực-Hành Đề-Mục Niệm-Niệm 6 Ân-Đức-Pháp
Hành-giả có ý nguyện muốn thực-hành đề-mục niệm- niệm 6 ân-Đức-Pháp này, trước tiên hành-giả cần phải học hỏi, hiểu biết rõ ý nghĩa và chi pháp đầy đủ 6 ân-Đức-Pháp. Mỗi khi niệm đến ân-Đức-Phật nào, nên hiểu biết rõ ý nghĩa và chi pháp của ân-Đức-Pháp ấy.
Sau đó, để đại-thiện-tâm dễ phát sinh, hành-giả nên ngồi nghiêm trang trước tượng Đức-Phật hoặc trước cội cây Đại-Bồ-đề, hoặc một nơi thanh vắng, để thực-hành đề-mục-thiền-định niệm-niệm 6 ân-Đức-Pháp này.
Phương-pháp thực-hành có nhiều cách:
1- Cách phổ thông: Niệm-niệm 6 ân-Đức-Pháp theo bài kinh Dhajaggasutta như sau:
“Svākkhāto Bhagavatā dhammo, Sandiṭṭhiko, Akāliko, Ehipassiko, Opaneyyiko, Paccattaṃ veditabbo viññūhi...”
Hành-giả thực-hành niệm đến ân-Đức-Pháp nào, nên hiểu rõ ý nghĩa và chi pháp của ân-Đức-Pháp ấy, định- tâm theo dõi mỗi ân-Đức-Pháp như vậy, hằng trăm lần, hằng ngàn lần, ... trong suốt thời gian thực-hành niệm niệm 6 ân-Đức-Pháp, để làm tăng trưởng đức tin trong sạch nơi Tam-Bảo.
2- Cách phân tách câu: 6 ân-Đức-Phápphân tách từng câu như sau:
1- Svākkhāto Bhagavatā dhammo,
2- Sandiṭṭhiko dhammo,
3- Akāliko dhammo,
4- Ehipassiko dhammo,
5- Opaneyyiko dhammo,
6- Paccattaṃ veditabbo viññūhi, ...”
Hành-giả thực-hành niệm mỗi câu ân-Đức-Pháp nào, nên hiểu rõ ý nghĩa và chi pháp của mỗi câu ân-Đức-Pháp ấy, định tâm theo dõi mỗi câu ân-Đức-Pháp như vậy, hằng trăm lần, hằng ngàn lần, ... trong suốt thời gian thực-hành niệm-niệm 6 ân-Đức-Pháp, để làm tăng trưởng đức tin trong sạch nơi Tam-Bảo.
Hành giả có thể chọn một câu ân-Đức-Pháp nào trong 6 Ân Đức-Pháp làm đối tượng, để thực-hành niệm ân- Đức-Pháp ấy, nên hiểu rõ ý nghĩa và chi pháp của ân-Đức-Pháp ấy, luôn định-tâm nơi ân Đức-Pháp ấy. Ví dụ:
* Niệm ân-Đức-Pháp thứ nhất: Svākkhāto Bhagavatā dhammo, … Svākkhāto Bhagavatā dhammo, …
Hoặc: Niệm ân-Đức-Pháp thứ ba: Akāliko dhammo,... Akāliko dhammo,…
Hành giả tâm niệm câu ân-Đức-Pháp ấy, đồng thời hiểu rõ ý nghĩa và chi pháp của ân-Đức-Pháp ấy, định- tâm theo dõi ân-Đức-Pháp ấy hằng trăm lần, hằng ngàn lần... trong suốt thời gian thực-hành niệm ân-Đức-Pháp, để làm tăng trưởng đức tin trong sạch nơi Tam-Bảo.
Đề-mục niệm-niệm 6 ân-Đức-Pháp là một đề-mục-thiền-định dễ làm cho phát sinh đức tin nơi Tam-Bảo: Đức-Phật-bảo, Đức-Pháp-bảo, Đức-Tăng-bảo, mà đức- tin là nền tảng cho mọi thiện-pháp từ dục-giới thiện- pháp, sắc-giới thiện-pháp, vô-sắc-giới thiện-pháp cho đến siêu-tam-giới thiện-pháp.
Đề-mục niệm-niệm 6 ân-Đức-Pháp là đề-mục-thiền-định vô cùng vi tế, vô cùng sâu sắc, rộng lớn mênh mông bao la, vô lượng vô biên, nên hành giả không thể định-tâm một nơi nào nhất định. Cho nên, đề-mục niệm niệm 6 ân-Đức-Pháp này chỉ có khả năng chứng đạt đến cận-định (upacārasamādhi) mà thôi, không có khả năng chứng đạt đến an-định (appanāsamādhi), nên không thể chứng đắc bậc thiền sắc-giới nào.
Vì vậy, tâm cận-định này vẫn còn là dục-giới đại-thiện-tâm có dục-giới đại-thiện-nghiệp có tầm quan trọng đặc biệt đối với hành-giả là người đã gieo duyên lành, nhân tốt sâu sắc trong giáo pháp của Đức-Phật.
Tuy nhiên, tâm cận-định này có thể làm nền tảng, làm đối tượng để thực-hành pháp-hành-thiền-tuệ dẫn đến sự nhàm chán trong ngũ-uẩn, diệt tận tham-ái, phiền-não, chứng ngộ chân-lý tứ Thánh-đế, chứng đắc Thánh-đạo, Thánh-quả và Niết-bàn được.
Như Đức-Phật dạy:
- Này chư Tỳ-khưu! Có một pháp hành mà hành giả đã tiến hành, đã hành thuần thục, chắc chắn dẫn đến phát sinh sự nhàm chán trong ngũ uẩn, danh-pháp, sắc-pháp, để diệt tận tham-ái, sân-hận, si-mê, để làm vắng lặng mọi phiền-não, để phát sinh trí-tuệ-thiền-tuệ thấy rõ trạng-thái-vô-thường, trạng-thái-khổ, trạng-thái-vô-ngã, để chứng ngộ chân-lý tứ Thánh-đế, chứng đắc 4 Thánh-đạo, 4 Thánh-quả và Niết-bàn.
Pháp-hành ấy là pháp gì?
Pháp-hành ấy là Dhammānussati: Pháp-hành niệm- niệm 6 ân Đức-Pháp.
- Này chư Tỳ-khưu! Pháp-hành niệm 6 ân-Đức-Pháp, mà hành giả đã tiến hành, đã hành thuần thục, chắc chắn dẫn đến phát sinh sự nhàm chán trong ngũ uẩn, danh-pháp, sắc-pháp, để diệt tận tham-ái, sân-hận, si-mê, để làm vắng lặng mọi phiền-não, để phát sinh trí-tuệ-thiền-tuệ thấy rõ trạng-thái-vô-thường, trạng-thái-khổ, trạng-thái-vô-ngã, để chứng ngộ chân-lý tứ Thánh-đế, chứng đắc 4 Thánh-đạo, 4 Thánh-quả và Niết-bàn.”(1)
Qua lời giáo huấn của Đức-Phật trên, thì đề-mục niệm- niệm 6 ân Đức-Pháp không chỉ là đề-mục của pháp-hành-thiền-định mà còn làm nền tảng để thực-hành pháp-hành-thiền-tuệ nữa.
(Phần thực-hành pháp-hành-thiền-tuệ cũng có phương-pháp thực-hành tương tự như đề-mục niệm-niệm 9 ân-Đức-Phật đã trình bày phía trước.)
Quả Báu Đặc Biệt Đề-Mục Niệm-Niệm 6 Ân-Đức-Pháp
Do năng lực của dục-giới đại-thiện-nghiệp đề-mục niệm-niệm 6 ân-Đức-Pháp này sẽ cho quả báu hầu hết cũng giống như đề-mục niệm-niệm 9 ân-Đức-Phật đã trình bày phía trước.
(Xong đề-mục-thiền-định niệm niệm 6 ân-Đức-Pháp)
[5] Bộ Saṃyuttanikāya, Sagāthavagga, Kinh Dhajaggasutta
